Το διάστρεμμα της ποδοκνημικής (ankle sprain) είναι μια από τις συχνότερες κακώσεις τόσο στον αθλητισμό όσο και στην καθημερινή ζωή. Σε μια ατυχή στιγμή (αναπάντεχο σκαλοπάτι, λακκούβα, ξαφνική ολισθηρότητα κλπ.), το πόδι μας μπορεί να <γυρίσει> απότομα με αποτέλεσμα να τραυματιστούν οι πλάγιοι σύνδεσμοι της ποδοκνημικής.
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων το πόδι γυρίζει <προς τα μέσα> και αν ρίξουμε μια ματιά στην ανατομία της περιοχής θα καταλάβουμε το γιατί: το εξωτερικό κόκκαλο, η περόνη (fibula), είναι πιο μακρύ από το εσωτερικό, την κνήμη (tibia), με αποτέλεσμα το εσωτερικό σφυρό/αστράγαλος (medial malleolus) να βρίσκεται πιο ψηλά από το εξωτερικό (lateral malleolus). Μπορείτε να το ψηλαφήσετε αυτό και στην δική σας ποδοκνημική.
Γι’ αυτό είναι ευκολότερο να στρίψει το πόδι προς τα μέσα, μια κίνηση που ονομάζουμε υπτιασμό (supination). Αντίθετα στην περίπτωση που το πόδι πιεστεί προς τα έξω (κίνηση πρηνισμού - pronation) το μακρύτερο έξω σφυρό το συγκρατεί και αποφεύγεται το διάστρεμμα. Βέβαια, αν η δύναμη είναι πολύ μεγάλη, το έξω σφυρό θα σπάσει (κάταγμα - fracture).
Στο κλασικό διάστρεμμα οι σύνδεσμοι οι οποίοι παθαίνουν ρήξη είναι λοιπόν στην έξω πλευρά της ποδοκνημικής και είναι τρεις: μπροστά είναι ο πρόσθιος αστραγαλοπερονιαίος (anterior talofibular lig.), στο κέντρο είναι ο πτερνοπερονιαίος (calcaneofibular lig.) ενώ πίσω είναι ο οπίσθιος αστραγαλοπερονιαίος (posterior talofibular ligament)
Στα ελαφρά διαστρέμματα έχουμε ρήξη μόνο του πρόσθιου συνδέσμου ενώ στα βαρύτερα υπάρχει ρήξη του προσθίου αστραγαλοπερονιαίου αλλά και του πτερνοπερονιαίου. Ο οπίσθιος αστραγαλοπερονιαίος σπάνια εμφανίζει ρήξη.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Για πολλές δεκαετίες υπήρχε μια διεθνής αντιπαράθεση για το κατά πόσον ένα φρέσκο διάστρεμμα θέλει χειρουργείο ή όχι. Στις χώρες της κεντρικής Ευρώπης γινόταν συνήθως άμεσα χειρουργική συρραφή των συνδέσμων. Οι σκανδιναβικές χώρες αντίθετα ακολουθούσαν την φιλοσοφία της συντηρητικής αντιμετώπισης και μακροπρόθεσμα, μέσα από καλά ελεγχόμενες επιστημονικές μελέτες, φάνηκε ότι η προσέγγιση αυτή είχε καλύτερα αποτελέσματα.
Σήμερα το κλασσικό διάστρεμμα, η ρήξη των έξω συνδέσμων, αντιμετωπίζεται διεθνώς από τους ορθοπαιδικούς με ένα διάστημα ακινητοποίησης και αποφόρτισης στην αρχή μετά από το οποίο ο ασθενής αρχίζει να πατάει σταδιακά το πόδι κάτω ενώ η ακινητοποίηση (συνήθως με γυψονάρθηκα) δίνει την θέση της στη σταθεροποίηση με κάποιο λειτουργικό νάρθηκα (π.χ. τύπου Aircast).
Στην αθλητιατρική, λόγω της πιεστικής ανάγκης για ταχύτερη επάνοδο του τραυματία αθλητή, έχουν εξελιχθεί επιθετικότερες μέθοδοι αποκατάστασης.
Στην κάκωση του αθλητή είναι βασικό να παρασχεθούν άμεσα οι πρώτες βοήθειες με τις γνωστές αρχές του R.I.C.E. (Rest – Ice – Compression – Elevation / Ακινητοποίηση - παγοθεραπεία - συμπίεση - ανύψωση).
Μετά από αυτό ακολουθεί εξέταση από αθλητίατρο για να τεθεί η σωστή διάγνωση. Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί πρέπει να αποκλεισθεί η ύπαρξη κάποιου, έστω μικρού, κατάγματος το οποίο περιπλέκει την κατάσταση, η ύπαρξη συνδυασμένης κάκωσης της κνημοπερονιαίας συνδέσμωσης κλπ.
Εφ’ όσον επιβεβαιωθεί η διάγνωση του απλού διαστρέμματος, δηλαδή ρήξη του ενός ή των δύο εκ των τριών έξω συνδέσμων, ο ασθενής παραπέμπεται σε φυσιοθεραπευτή.
Ένας πεπειραμένος αθλητικός φυσιοθεραπευτής μπορεί να χρησιμοποιήσει μεθόδους manual mobilization για να ανατάξει τις αρθρώσεις κάτω της ποδοκνημικής και ιδίως την πτερνο-κυβοειδή η οποία συχνά παραμένει ελαφρά μετατοπισμένη λόγω της κάκωσης. Από την στιγμή που θα γίνει η ανάταξη ο ασθενής μπορεί να περπατήσει αμέσως με φυσιολογική βάδιση καθώς, παρ’ όλη την ρήξη των συνδέσμων, η περιοχή έχει λειτουργικά σταθεροποιηθεί.
Ωστόσο είναι αναγκαίο να χρησιμοποιηθεί κάποιου είδους σταθεροποιητική τεχνική για την περίπτωση που ο αστράγαλος <ξαναστρίψει> σε μια αναπάντεχη κίνηση. Για τον σκοπό αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένας νάρθηκας τύπου Aircast ή τεχνική taping
στην οποία υπάρχει καλύτερη τρισδιάστατη συγκράτηση της περιοχής εφ’ όσον βέβαια το tape έχει τοποθετηθεί σωστά. Η δεύτερη τεχνική προτιμάται γενικώς από τους αθλητές γιατί μπορούν να φορέσουν αθλητικό παπούτσι άμεσα και να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες χωρίς φόβο. Προϋποθέτει ωστόσο την συνεχιζόμενη παρέμβαση ενός αθλητικού φυσιοθεραπευτή ο οποίος θα πρέπει να αλλάζει το tape κάθε δύο με τρεις ημέρες.
Αμέσως μετά την ανάταξη και σταθεροποίηση της ποδοκνημικής άρθρωσης αρχίζει ένα πρόγραμμα που έχει σαν στόχο την επίτευξη δύο πραγμάτων: την ενδυνάμωση της περιοχής και την διατήρηση της ιδιοδεκτικότητας.
Το πρόγραμμα ενδυνάμωσης μπορεί να ξεκινήσει αμέσως και πραγματοποιείται συνήθως με λάστιχα. Το πιο σημαντικό εδώ είναι βέβαια η ενδυνάμωση των μυών οι οποίοι στηρίζουν την έξω πλευρά της ποδοκνημικής, εκεί όπου υπάρχει η ρήξη των συνδέσμων. Σημαντικότεροι είναι οι δύο περονιαίοι, ο μακρύς και ο βραχύς (peroneus longus / brevis), οι οποίοι περνούν ακριβώς πίσω από το έξω σφυρό.
Η ιδιοδεκτικότητα (proprioception) οφείλεται στην ικανότητα μικρών νευρικών αισθητήρων μεσα στις αρθρωσεις να πληροφορούν τον εγκέφαλο για την θέση της άρθρωσης κάθε συγκεκριμένη στιγμή. Όταν κάθεστε σε ένα γραφείο γνωρίζετε πχ., ότι το αριστερό σας γόνατο είναι λυγισμένο στις 90º αν και βρίσκεται κάτω από το γραφείο – δεν το βλέπετε.
Η ιδιοδεκτικότητα χάνεται μετά από έστω και ελαφριά μετατόπιση των αρθρώσεων και γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να δουλέψει κανείς στην αποκατάστασή της από την πρώτη στιγμή. Αυτό γίνεται με ειδικές ασκήσεις πάνω σε δίσκους ισορροπίας (balance boards), απλούς ή και ηλεκτρονικούς.
ΠΡΟΓΝΩΣΗ
Το <απλό> διάστρεμμα ποδοκνημικής (ρήξη του ενός ή των δύο εκ των τριών πλάγιων συνδέσμων) έχει καλή πρόγνωση με ολοκληρωτική επούλωση του τραύματος μέσα σε 3 εβδομάδες περίπου. Μετά από αυτό το διάστημα και εφ’ όσον έχει ακολουθηθεί σωστό πρόγραμμα αποκατάστασης και η δύναμη / ιδιοδεκτικότητα στην περιοχή έχει αποκατασταθεί δεν υπάρχει λόγος περαιτέρω υποστηρικτικής αγωγής. Εν τούτοις είναι καλό ο αθλητής να εξακολουθήσει να εκτελεί ένα ασκησολόγιο για επιπλέον ενίσχυση της περιοχής αυτής επί 2-3 μήνες μετά την κάκωση.
ΧΡΟΝΙΑ ΑΣΤΑΘΕΙΑ
Δυστυχώς στην περίπτωση που το πρώτο διάστρεμμα δεν έχει αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά παραμένει μια χρόνια αστάθεια καθώς οι σύνδεσμοι επουλώνονται μεν αλλά σε μια <ξεχειλωμένη> κατάσταση (chronic ankle instability).
Όσον αφορά τον πρόσθιο σύνδεσμο, η χαλαρότητά του μας δίνει ένα θετικό τεστ πρόσθιου συρταριού (positive anterior drawer test)
Αν έχει μείνει χαλαρότητα του μεσαίου συνδέσμου έχουμε συνήθως αυξημένο τζόγο όταν σπρώχνουμε το πόδι προς τα μέσα (supination stress test)
¨Οσον αφορά την θεραπεία της χρόνιας αστάθειας, στις ελαφρύτερες περιπτώσεις δουλεύει και πάλι καλά ένα πρόγραμμα συντηρητικής αγωγής με έμφαση σε δύναμη και ιδιοδεκτικότητα.
Στις βαρύτερες περιπτώσεις γίνεται χειρουργική επέμβαση. Υπάρχουν πολλές χειρουργικές επεμβάσεις που αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα με κάποιου είδους <ανακατασκευή> η <ενίσχυση> των έξω συνδέσμων.
Watson - Jones Evans Chrisman-Snook
Μετά από τέτοιου είδους εγχειρήσεις τοποθετείται γύψος επί τουλάχιστον 3 εβδομάδες ενώ η επάνοδος σε αθλητικές δραστηριότητες μπορεί να καθυστερήσει εως και 4-5 μήνες.
ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΔΙΑΣΤΡΕΜΜΑ ΠΟΔΟΚΝΗΜΙΚΗΣ ("ΑΣΤΡΑΓΑΛΟΥ")
Είναι καλό να χρησιμοποιούμε προληπτικά δέσιμο (taping) ώστε να αποφύγουμε τα διαστρέμματα;
Σε κάποια αθλήματα στα οποία υπάρχει έντονη καταπόνηση της ποδοκνημικής με αυξημένη πιθανότητα διαστρέμματος όπως στο basketball, πολλοί αθλητές χρησιμοποιούν προληπτικό taping.
Ενώ αυτή η πρακτική είναι αποδεκτή για το μικρό χρονικό διάστημα του αγώνα και οπωσδήποτε βοηθάει, έστω και ψυχολογικά, η συνεχής χρήση δεν είναι ότι καλύτερο. Αυτό ισχύει για τις υγιείς ποδοκνημικές.
Όταν όμως υπάρχουν προηγούμενα διαστρέμματα που δεν έχουν αποκατασταθεί σωστά, ο αθλητής νοιώθει ανασφάλεια γιατί υπάρχει χρόνια αστάθεια. Οι αθλητές αυτοί χρησιμοποιούν taping και στην καθημερινή προπόνηση.
Αντίστοιχα μη αθλητές που έχουν αυτό το χρόνιο πρόβλημα αστάθειας μπορεί να αποφασίσουν να χρησιμοποιήσουν tape ή μία επαστραγαλίδα πχ., για μια κυριακάτικη εκδρομή σε ανώμαλο έδαφος.
