Η οστεοπόρωση είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα υγείας με σιωπηλή εμφάνιση και συμπτώματα που δυσχεραίνουν την καθημερινότητα. Η οστεοπόρωση αλλοιώνει την σκελετική δομή, προκαλεί κατάγματα (osteoporotic fractures), μείωση του σωματικού ύψους και κύφωση (καμπούρα). Πρόκειται για μία σκελετική νόσο που χαρακτηρίζεται από μειωμένη οστική μάζα και διαταραχή της μικρο-αρχιτεκτονικής δομής των οστών με επακόλουθη αύξηση της ευθραυστότητάς τους.

Οσον αφορά την σύσταση των οστών περίπου το 1/3 του βάρους τους είναι οργανική (κολλαγόνο - collagen) και τα 2/3 ανόργανη ουσία (υδροξυαπατίτης - hydroxyapatite - Ca, P, K, Na, Sr, Mg, Cu).

Τα οστά χρησιμεύουν για την στήριξη του σώματος, την προστασία των βασικών οργάνων με την δημιουργία οστέινων κοιλοτήτων (όπως ο θώρακας), την κίνηση (δημιουργώντας μοχλοβραχίονες για τη δράση των μυών), τον μεταβολισμό του ασβεστίου, την παραγωγή κυττάρων του αίματος, κλπ.

Η διατήρηση της σύστασης των οστών είναι μια δυναμική διαδικασία. Το οστό συνεχώς διασπάται και ξαναδημιουργείται (osteoclastic / osteoblastic activity) σε μία προσπάθεια να διατηρείται ή και να βελτιώνεται η αρχιτεκτονική του και η ικανότητα να δέχεται φορτία. Μέσω αυτής της διαδικασίας υπάρχει και η δυνατότητα αυτοεπιδιόρθωσης δεδομένου ότι από της καθημερινές φορτίσεις δημιουργούνται φθορές στο σκελετό.

Μέχρι την ηλικία των 30 ετών η δυναμική αυτή διαδικασία είναι ισοδύναμη, όσο δηλαδή οστό διασπάται άλλο τόσο σχηματίζεται.

Μετά από αυτή την ηλικία, κατά την φυσιολογική πορεία της γήρανσης, η ταχύτητα διάσπασης των οστών αυξάνεται με αποτέλεσμα να έχουμε απώλεια οστικής μάζας.

Όταν η απώλεια αυτή φτάσει πάνω από ένα κρίσιμο όριο αυξάνεται πολύ ο κίνδυνος καταγμάτων με απλές καθημερινές κινήσεις, δηλ. με βία που δεν θα μπορούσε να δικαιολογήσει κατάγματα στον φυσιολογικό σκελετό .

 

Πρέπει επομένως να υπάρχει μία μέθοδος μέτρησης της οστικής απώλειας για να μπορούμε να επεμβαίνουμε με ειδική αγωγή πριν από τις σοβαρές επιπλοκές της οστεοπόρωσης που είναι τα κατάγματα. Αυτό είναι δυνατό με τις σύγχρονες τεχνικές μέτρησης της οστικής πυκνότητας με την μέθοδο της διπλής φωτονιακής απορρόφησης (DEXA) που γίνεται στο ισχίο και την σπονδυλική στήλη (bone density scan).

Συνιστάται η μέτρηση Οστικής Πυκνότητας εάν χρησιμοποιείτε φάρμακα που προκαλούν οστεοπόρωση, έχετε διαβήτη τύπου Ι, ηπατική ή νεφρική νόσο (ή οικογενειακό ιστορικό), είστε μετεμμηνοπαυσιακή άνω των 65 και δεν έχετε ποτέ εξεταστεί.

 

Παρακάτω θα βρείτε μια λίστα με τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου εμφάνισης οστεοπόρωσης:

 

1. Πρόωρη εμμηνόπαυση (πριν την ηλικία των 45)

2. Αμμηνόροια (πχ. λόγω νευρικής ανορεξίας, υπερπρολακτιναιμίας)

3. Θεραπεία με στεροειδή (κορτιζόνη) για > 6 μήνες

4. Αντιεπιληπτικά

5. Μακροχρόνια θεραπεία υποκατάστασης σε παθήσεις του θυρεοειδή (πχ. θυροξίνη)

6. Αντιπηκτικά

7. Συγγενής α' βαθμού με κάταγμα λόγω οστεοπόρωσης

8. Κάπνισμα

9. Αλκοολισμός

10. Κακή κατάσταση υγείας/ Καθιστική ζωή

11. Χαμηλό σωματικό βάρος

12. Χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου

13. Έλλειψη έκθεσης στον ήλιο

 

 

ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ

 

Τα κατάγματα και οι επιπλοκές τους είναι τα κλινικά επακόλουθα της οστεοπόρωσης. Τα πιο συχνά κατάγματα είναι στο ισχίο (γοφός), στους οσφυικούς και θωρακικούς σπονδύλους και το κάταγμα Colles στον καρπό.

 

Σπονδυλικά κατάγματα

 

Τα οστεοπορωτικά σπονδυλικά κατάγματα είναι συμπτωματικά μόνον στα 2/3 των ασθενών, μπορεί δηλ. να συμβουν και χωρίς να καταλάβει κανείς ότι έπαθε κάταγμα. Ο πόνος είναι ωστόσο οξύς όταν είναι συμπτωματικά. Συνήθως συμβαίνουν μετά από πτώση ή και ένα άθελα απότομο <κωλοκάθισμα>. Μπορεί όμως να συμβούν και σε ήπια καταβολή προσπάθειας (π.χ. βήχας) ή ακόμη και αυτόματα. Είναι πολύ συχνά στη θωρακο-οσφυϊκή χώρα.

Η συχνότητα των σπονδυλικών καταγμάτων στις ηλικίες άνω των 50 ετών αυξάνεται σημαντικά και είναι ο βασικός λόγος που υπάρχει μία σταδιακή μείωση του ύψους.

 

 

Κατάγματα ισχίου

Τα κατάγματα ισχίου είναι το πιο σοβαρό επακόλουθο της οστεοπόρωσης και είναι μια από τις κύριες αιτίες νοσηρότητας και θνησιμότητας στους ηλικιωμένους. Συμβαίνουν συνήθως μετά από πτώση στο έδαφος (90%).

Οι επιπτώσεις τους αυξάνουν γεωμετρικά μετά την ηλικία των 74 ετών. Αφήνουν μόνιμη ανικανότητα στο 30% των ασθενών και έχουν τεράστιο οικονομικό κόστος στα συστήματα υγείας. Έχει υπολογισθεί ότι ένα 25% των ασθενών με κατάγματα ισχίου θα χρειασθεί μακρόχρονη νοσηλεία σε ιδρύματα, και μόνο το 1/3 θα επανακτήσουν πλήρως την προ του κατάγματος ανεξαρτησία τους. Όσον αφορά την θνησιμότητα, ο ένας στους πέντε ασθενείς με κάταγμα ισχίου θα έχει πεθάνει στα επόμενα 5 χρόνια.

Ο πιο σημαντικός παράγοντας για την μείωση των επιπλοκών και της θνησιμότητας στα κατάγματα ισχίου είναι η άμεση χειρουργική αποκατάσταση. Διαφορετικές χειρουργικές τεχνικές χρησιμοποιούνται για τους δύο τύπους καταγμάτων - τα διατροχαντήρια και τα υποκεφαλικά.

Σε κάθε περίπτωση, τα μοντέρνα υλικά οστεοσύνθεσης είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να επιτρέπουν στον ασθενη να σηκωθει απο το κρεβάτι ήδη απο την πρώτη μετεγχειρητική ημέρα, πράγμα που του δίνει τις καλύτερες πιθανότητες επιβίωσης.

 

 

 

 

ΠΡΟΛΗΨΗ

Τα παραπάνω μας κάνουν να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντική είναι η ανάγκη πρόληψης της νόσου. Με δεδομένο ότι ένα ποσοστό 70% των γυναικών με οστεοπόρωση παραμένουν αδιάγνωστες μέχρι την εμφάνιση ενός οστεοπορωτικού κατάγματος καταλαβαίνουμε ότι η πρόληψη ξεκινάει με την έγκαιρη διάγνωση. Έτσι επαναλαμβάνουμε την ανάγκη για μέτρηση της οστικής πυκνότητας και την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων αυτής από έναν ειδικό γιατρό όπως είναι ο ορθοπαιδικός.

Επίσης η δημιουργία ισχυρών οστών κατά την παιδική και την εφηβική ηλικία είναι η καλύτερη άμυνα. Αυτό επιτυγχάνεται με ισορροπημένη διατροφή, πλούσια σε ασβέστιο και βιταμίνη D, άσκηση και υγιεινό τρόπο ζωής. Αργότερα στη ενήλικο ζωή χωρίς κάπνισμα ή υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος, με σωστή διατροφή, έλεγχο του σωματικού βάρους και ήπια άσκηση μπορούμε νε διατηρήσουμε υγιή οστά.

 

 

Όταν η οστεοπόρωση έχει κάνει την εμφάνιση της η πρόληψη των καταγμάτων έχει μεγάλη σημασία και μπορεί να γίνει με μέτρα όπως αποφυγή χορήγησης κατασταλτικών φαρμάκων την ημέρα στους ηλικιωμένους και ελάττωση των συνηθισμένων αιτιών πτώσης στο σπίτι και έξω από αυτό ( χαλιά, χαμηλά έπιπλα που εμποδίζουν, κατεστραμμένα πεζοδρόμια, ελλιπής φωτισμός την νύχτα, κλπ.).

Επίσης φροντίστε οι ηλικιωμένοι να φορούν παπούτσια που δεν γλιστράνε, κρατήστε τους στο σπίτι τις βροχερές ημέρες και βάλτε λαβές ή μπάρες στήριξης στο μπάνιο όπου ο αριθμός πτώσεων είναι μεγάλος.

 

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Όσον αφορά την θεραπεία της οστεοπόρωσης σε αρχικά στάδια η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D και η ήπια άσκηση συνήθως είναι από μόνα τους αρκετά για να περιορίσουν ή να λύσουν το πρόβλημα μαζί με έκθεση στον ήλιο (καθημερινά 15-20 λεπτά έκθεση του κορμού και των άκρων).

Η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου είναι μεταξύ 1000 και 1300 mg την ημέρα ενώ βιταμίνης D 400-800IU την ημέρα. Το ασβέστιο βρίσκεται στο γάλα, το τυρί, το μπρόκολο κλπ., ενώ πηγή βιταμίνης D είναι ο κρόκος του αυγού, τα ψάρια, το συκώτι και ό ήλιος.

Όταν το πρόβλημα γίνει πιο σοβαρό είναι στην επιλογή του γιατρού να συστήσει ένα από τα φαρμακευτικά σκευάσματα που κυκλοφορούν για την οστεοπόρωση σύμφωνα με τις ανάγκες του κάθε ασθενούς.

Τα τελευταία χρόνια η μακράν συνηθέστερη φαρμακευτική αγωγή είναι τα διφωσφονικά (biphosphonates) που χορηγούνται από το στόμα. Το πιο δημοφιλές σχήμα θεραπείας είναι η εβδομαδιαία (Fosamax, Actonel, κλπ.) ή και μηνιαία χορήγηση (Bonviva).

Τα φάρμακα αυτά δεν στερούνται ωστόσο σοβαρών παρενεργειών καθώς μπορούν να προκαλέσουν, εντελώς παράδοξα, ακόμη και κατάγματα (!) στο μηριαίο οστό ή οστεονέκρωση στην γνάθο ενώ αμφισβητείται και η <ποιότητα> του οστού που δημιουργούν.