PRP ΚΑΙ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΑ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗ
Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για θεραπείες με βλαστοκύτταρα (stem cells) αλλά και για την χρήση εγχύσεων με παράγοντες ανάπλασης απο αυτόλογο αίμα (PRP) σε διάφορες ιατρικές ειδικότητες.
Για τον μέσο ασθενή η εικόνα είναι πολύ μπερδεμένη. Αυτό είναι κάτι το αναμενόμενο καθώς και οι ίδιοι οι επαγγελματίες στον χώρο της υγείας έχουν δυσκολία στο να ξεχωρίσουν τις πραγματικά σημαντικές προόδους σε αυτό το πεδίο από τις κινήσεις εντυπωσιασμού οι οποίες γίνονται και μέσα στην ίδια την ερευνητική και θεραπευτική κοινότητα.
Τι είναι τα βλαστοκύτταρα
Ολα τα κύτταρα στους εξειδικευμένους ιστούς του ανθρώπινου σώματος (καρδιά, πνεύμονες, νεφρά, οστά, κ.ο.κ.) προέρχονται από κάποια κύτταρα-προγόνους, τα λεγόμενα βλαστοκύτταρα. Τα βλαστοκύτταρα κλείνουν μέσα τους την δυνατότητα να διαφοροποιηθούν σε οποιονδήποτε εξειδικευμένο ιστό του ανθρώπινου σώματος.
Γι’ αυτόν τον λόγο τα τελευταία χρόνια έχει γίνει συνηθισμένη πρακτική να φυλάσσονται βλαστοκύτταρα από τον ομφάλιο λώρο αμέσως μετά την γέννηση του νεογνού καθώς τα κύτταρα αυτά θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ανάπλαση οποιουδήποτε ιστού χρειαστεί ο ιδιοκτήτης τους στο μέλλον.
Και στο σώμα των ενηλίκων υπάρχουν ωστόσο πηγές για λήψη βλαστοκυττάρων. Στην ορθοπαιδική το πιο προσφιλές ανατομικό σημείο λήψης είναι ο μυελός των οστών, συνήθως από την περιοχή του λαγονίου.
Τι είναι το PRP
Σε πολλές περιπτώσεις μπορούμε να ενισχύσουμε την διαδικασία ανάπλασης ενός ιστού προσθέτοντας στην περιοχή αυξητικούς παράγοντες που υπάρχουν στο αίμα μας. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση των παραγόντων αυτών βρίσκεται στα αιμοπετάλια - γι' αυτό το μείγμα που εγχύουμε τοπικά ονομάζεται <πλάσμα πλούσιο σε αιμοπετάλια> (Platelet Rich Plasma - PRP).
Στην διαδικασία αυτή γίνεται κατ' αρχάς αιμοληψία από τον ασθενή και αμέσως μετά επεξεργασία του αίματος σε ειδικό μηχάνημα για διαχωρισμό των κυττάρων με φυγοκέντρηση. Τα αιμοπετάλια απομονώνονται - μαζί με μία ποσότητα λευκών (και μικρή ποσότητα ερυθρών) αιμοσφαιρίων - και το μείγμα αυτό εγχύεται στην περιοχή που είναι επιθυμητή η ενίσχυση της ανάπλασης.
Χρήση PRP και βλαστοκυττάρων στην Ορθοπαιδική
Η ορθοπαιδική ασχολείται με τους συνδετικούς ιστούς τους σώματος: τα κόκκαλα, τους μυς / τένοντες / συνδέσμους και τις αρθρώσεις.
Σε αυτούς τους ιστούς τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε είναι δύο ειδών: είτε μια φλεγμονή (οξεία ή χρόνια) είτε μια δομική ζημία στους ιστούς (π.χ., κάταγμα στα κόκκαλα, θλάση στους μυς, ρήξη σε τένοντες και συνδέσμους κλπ.).
Όσον αφορά τις οξείες φλεγμονές αυτές είναι συνήθως αναστρέψιμες και αντιμετωπίζονται με την χορήγηση αντιφλεγμονωδών από το στόμα ή τοπικές εγχύσεις κατάλληλων φαρμακευτικών ουσιών.
Επίσης ή παγοθεραπεία, φυσικοθεραπευτική αγωγή και πολλές άλλες κλασσικές μέθοδοι έχουν αποτελεσματικότητα στην καταπολέμηση της φλεγμονής. Η χρήση βλαστοκυττάρων ή PRP δεν έχει θέση στις οξείες φλεγμονές.
Αντίθετα στις περιπτώσεις δομικής ζημίας των ιστών (τραυματισμούς) ή σε χρόνιες φλεγμονές τόσο τα βλαστοκύτταρα όσο και το PRP μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο, ενεργοποιώντας ή ενισχύοντας τούς μηχανισμούς ανάπλασης.
Μυοσκελετικό τραύμα : PRP
Στους τραυματισμούς συνήθως ακινητοποιούμε αρχικά την πληγείσα περιοχή για ένα χρονικό διάστημα ώστε να δράσουν οι μηχανισμοί επούλωσης του σώματος. Στις περιπτώσεις αυτές (όπως π.χ. στούς μυικούς τραυματισμούς - θλάσεις, ρήξη συνδέσμων, τενόντων κλπ.) η χορήγηση PRP μπορεί να επιταχύνει τέτοιου είδους βιολογικές διαδικασίες.
Χόνδρινες βλάβες : Βλαστοκύτταρα (αντί χονδροκυττάρων)
Συχνά η ζημία στον συνδετικό ιστό μπορεί να μην προκληθεί από έναν οξύ τραυματισμό αλλά από συνεχείς μικροτραυματισμούς κατά την διάρκεια πολλών ετών των οποίων το αθροιστικό αποτέλεσμα είναι η καταστροφή του ιστού. Αυτός ειναι ο σύνηθης μηχανισμός εκφυλισμού στις αρθρώσεις όπου υπάρχει σταδιακή καταστροφή του αρθρικού χόνδρου.
Στην καταστροφή του αρθρικού χόνδρου η αυθόρμητη ανάπλαση των βλαβών του από τους μηχανισμούς του σώματος είναι αδύνατη. Ο λόγος είναι ότι ο αριθμός των χονδροκυττάρων που έχει κάθε άτομο είναι δεδομένος και δεν υπάρχει δυνατότητα δημιουργίας νέων χονδροκυττάρων (το ίδιο συμβαίνει και στον λιπώδη ιστό γι’ αυτό τα λιποκύτταρα που αφαιρούνται με την λιποαναρρόφηση αφαιρούνται μόνιμα).
Μια από τις τεχνικές ανάπλασης στις περιοχές χόνδρινων βλαβών είναι η εμφύτευση αυτόλογων χονδροκυττάρων (autologous chondrocyte implantation) τα οποία έχουν δημιουργηθεί σε καλλιέργειες εκτός ανθρωπίνου σώματος, δηλ. σε κάποιο εργαστήριο.
Σε αυτή την τεχνική παίρνει ο χειρουργός κατ’ αρχάς ένα μικρό δείγμα χόνδρου μέσα από την άρθρωση του ασθενούς, συνήθως με αρθροσκόπηση. Το δείγμα αυτό αποστέλλεται σε εξειδικευμένο εργαστήριο όπου τα κύτταρα πολλαπλασιάζονται με τεχνικές κυτταρικής καλλιέργειας. Τα χονδροκύτταρα αυξάνονται σχετικά αργά και αυτή η διαδικασία παίρνει περίπου 2-3 εβδομάδες.
Ο δημιουργηθείς ιστός (που μοιάζει με οδοντόκρεμα) αποστέλλεται πίσω στον χειρούργο ο οποίος με δεύτερη αρθροσκόπηση κάνει εμφύτευση των κυττάρων αυτών στο σημείο της χόνδρινης βλάβης.
Η χρήση βλαστοκυττάρων αντί για χονδροκύτταρα έχει σαν πλεονέκτημα ότι αποφεύγει κανείς το πρώτο χειρουργείο που γίνεται για λήψη τψν χονδροκυττάρων. Σε μία μόνο χειρουργική επέμβαση η λήψη των βλαστοκυττάρων και η επεξεργασία τους γίνεται επί τόπου και η εμφύτευσή τους στην θέση των χονδροκυττάρων είναι άμεση.
Υπάρχει βέβαια σκεπτικισμός κατά πόσον ένας ιστός από βλαστοκύτταρα τα οποία θα μεταλλαχθούν σταδιακά σε χονδροκύτταρα είναι εξίσου καλής ποιότητος με έναν ιστό ο οποίος εμφυτεύεται με την μορφή ήδη εξειδικευμένων χονδροκυττάρων. Προς το παρόν, παρά την ανάγκη δεύτερης επέμβασης, οι περισσότεροι χειρουργοί προτιμούν να εμφυτεύουν ώριμα χονδροκύτταρα (τα κύτταρα που <ακούνε την μαμά τους>) παρά βλαστοκύτταρα τα οποία θα μπορέσουν να γίνουν χονδροκύτταρα λόγω περιβάλλοντος (κύτταρα που ακούν <τους φίλους και γείτονες>).
Οσον αφορά το PRP δεν φαίνεται να έχει κανένα αποτέλεσμα στις χονδρινες βλάβες. Ειδικά η χρήση του με χύδην ενέσεις μέσα σε αρθρώσεις δεν έχει καμμία ιατρική ένδειξη καθώς τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά στις κλινικές μελέτες (2014 - 2017).
Τενοντοπάθειες : PRP
Όσον αφορά τις τενοντίτιδες, στις περιπτώσεις που υπάρχει χρόνια φλεγμονή, δηλ. καταστροφή της δομής του ιστού, το PRP χρησιμοποιείται για να δώσει ένα <boost> στην διαδικασία ανάπλασης. Αντίθετα, αυτό που δεν έχει καμμία θέση είναι η τοπική θεραπεία με ενέσεις κορτιζόνης καθώς το πρόβλημα σε αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι η τοπική φλεγμονή αλλά η μόνιμη αλλοίωση του ιστού.
Στις προχωρημένες τενοντοπάθειες στις οποίες ο τένοντας έχει αλλοιωθεί χάνοντας οριστικά την πρωτότυπη, ανατομική του δομή οι αυξητικοί παράγοντες του αίματος που χορηγούνται με το PRP παρατηρείται ότι προκαλούν μία μια “αναζωογόνηση” της περιοχής.
Τα βλαστοκύτταρα φαίνονται ακόμα καλύτερη ιδέα καθώς εμφανίζονται στην περιοχή της βλάβης νέα κύτταρα τα οποία μπορούν να διαφοροποιηθούν σε υγιή τενόντιο ιστό και να αναπληρώσουν το κατεστραμμένο τμήμα. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν ταυτόχρονα εγχύσεις βλαστοκυττάρων και PRP. Ωστόσο οι πολύπλοκες διαδικασίες που απαιτεί η λήψη και επεξεργασία βλαστοκυττάρων και το αυξημένο κόστος έχουν συντελέσει στην μεγάλη δημοφιλία του PRP σαν μονοθεραπεία πρώτης επιλογής.